Voor een gezonde maatschappij is het noodzakelijk dat we ons denken over economische processen verder ontwikkelen. De eerste stap daarbij is het inzicht dat de economie uitsluitend door mensen wordt vormgegeven. Dan blijkt dat de mens inderdaad op allerlei manieren krachten uitoefent op het economische proces. Niet alleen door de inbreng van arbeid en denkkracht als producent bijvoorbeeld, maar ook als behoeftige en begerige consument, of als bankier, al dan niet op winst belust. Of als idealist, die bepaalde zaken of waarden nastreeft. Er is dus een nieuw economisch denken noodzakelijk om de werking van die krachten te begrijpen en zichtbaar te maken, die via de mens het economisch leven vormgeven. In de artikelen die onder deze rubriek “Nieuwe economie” vallen ga ik daar op veel verschillende manieren op in. Sommige artikelen zijn al wat ouder, waardoor de context wellicht niet altijd helemaal duidelijk zal zijn. De inhoud blijft echter actueel.
Waar staat nieuwe economie eigenlijk voor? Economie blijft immers gewoon economie!
Pas met een vernieuwd denken kunnen we de economie anders bekijken, waardoor we er ook op een nieuwe manier invloed op kunnen uitoefenen. Dan pas kunnen we weerstand bieden aan de krachten die uit de economie op ons als mens worden uitgeoefend. De mens moet de economie beheersen en niet andersom.
Geld als drager van de wil van mensen.
Het merkwaardige aan de economie is dat veel van die krachten niet direct zichtbaar worden, omdat ze via het geld worden doorgegeven. Uiteindelijk cumuleren ze dan als een soort optelsom. Dat betekent dat wanneer mensen bij hun handelingen in de economie krachten inzetten, zoals winstbejag, regelzucht of egoïsme, dan kun je zien dat de economie zich op den duur naar dergelijke krachten gaat gedragen. Natuurlijk kunnen ook andere krachten optreden, zoals altruïsme, broederschap en medemenselijkheid. Het is dus belangrijk om ons te realiseren met welke innerlijke houding we aan het economische proces deelnemen. De resultaten die we bereiken zullen doortrokken blijken te zijn van deze innerlijke krachten.
De mens als waarde-scheppend-wezen
Geld is alleen daarom van belang, dat het de waarde kan dragen die door de mens aan zaken wordt gehecht. Deze waarde is eigenlijk geestelijk van aard. De mens kan naar eigen inzicht waarde scheppen en waarde vernietigen. De gevolgen van deze daden worden zichtbaar in het economisch proces, maar ook in het rechtsleven en in het culturele leven. Pas wanneer we dit doorzien, krijgen we vat op het proces en kunnen we ook zo in het proces ingrijpen dat we sturend kunnen zijn.
Geld als spiegel van de werkelijkheid.
We kunnen geld ook zien als het instrument dat ons een spiegel van de werkelijkheid voorhoudt. Dat is belangrijk, omdat het helemaal nog niet zo eenvoudig is om de werkelijkheid waar te nemen. De werkelijkheid verandert namelijk voortdurend. Wanneer we als mens waarde-scheppend bezig zijn, is het noodzakelijk dat we die voortdurend veranderende werkelijkheid waarnemen, om te zien hoe onze waardeschepping daarin werkzaam is.
Zoals bij elke spiegel het geval is, geeft een spiegel nooit de volledige werkelijkheid weer. Hij biedt ons de mogelijkheid om te zien waar het niet goed gaat met waarde en geld, zodat we in de werkelijkheid kunnen ingrijpen. Daarna gaat het beter met het geld, wanneer onze ingreep tenminste goed is geweest.
Koopgeld, leengeld en schenkgeld
Het blijkt van onschatbare waarde te zijn om verschillende geldkwaliteiten ook verschillend te benoemen. Door de bedoeling van een transactie te verbinden met de betreffende geldkwaliteit wordt een nieuwe manier van kijken mogelijk naar de maatschappij, naar de economie en naar de geldstromen en processen die daarmee samenhangen. Daardoor kan het geld ons beter dienen bij onze werkzaamheden in de wereld.
Rudolf Steiner heeft als eerste gesproken over een nieuwe economie, voor een groep economie studenten, al in 1924. Deze voordrachten zijn bekend geworden als de “National Ökonomischer Kurz”. Frank Hoek heeft daar een heel mooie scriptie over gemaakt, die u kunt vinden op het internet, via de link Antroposofie, Geld en Kapitaal. Via de site waarop u dan komt, kunt u die scriptie ook downloaden.