Auteur: Jan Saal

Schuldencrisis aanpakken

De schuldencrisis zal de komende tijd in een nieuwe fase belanden.
Aan de ene kant stagneert de economische waardevorming, terwijl aan de andere kant de schulden van landen en van talloze bedrijven en personen exponentieel zullen stijgen. Het is dus de vraag waar dat toe zal leiden.
Het valt te voorspellen dat de verdien mogelijkheden niet opgewassen zullen zijn tegen de lasten die uit al die schulden zullen voortkomen.
Bestaat er een mogelijkheid om schulden kwijt te schelden zonder dat daar grote problemen uit voorkomen?
Volgens mij bestaat die mogelijkheid. De centrale banken, zogenaamde geldscheppende instellingen, kunnen nieuw geld in omloop brengen. Wanneer zij met dat geld schulden opkopen, wat nu reed gebeurt, zijn zij in staat om die schulden kwijt te schelden zonder dat ze verlies lijden. Immer hun balans van voor de geldschepping en na de schuldenkwijtschelding blijft gelijk.
Dit op zich simpele gegeven zal toch moeilijkheden ondervinden wanneer het zal worden toegepast, al lijkt mij die toepassing op kortere of langere termijn onontkoombaar.
Zodra mensen en landen weten dat ze zo makkelijk van hun schulden af kunnen komen is de rem op het maken van schulden er af. We staan daarmee volgens mij op de drempel van een nieuwe economische werkelijkheid. Tegelijkertijd zal die werkelijkheid vragen om wetgeving inzake schulden.
Juist met deze corona-crisis blijkt overduidelijk dat degene die schulden maken daar lang niet altijd schuldig aan zijn. Toch gaat de huidige wetgeving en de juridische praktijk daar in het algemeen wel van uit. Er zal dus nieuwe wetgeving moeten komen die vast gaat stellen in hoeverre mensen, organisaties en landen zelf schuld hebben aan hun schulden en daar dan ook de consequenties van moeten dragen. Voorzover ze daar zelf geen schuld aan hebben kan in de toekomst hun schuld worden opgekocht en kwijtgescholden. Dit zal vooral nuttig en nodig zijn waar noch de schuldenaar noch de schuldeiser kan worden verweten dat die schuld is ontstaan.
Ik hoop dat u het met deze benadering eens kunt zijn en dat u daar ook over wilt publiceren. Daardoor kan veel schuldenproblematiek worden opgelost en hoeven we met elkaar niet door het diepste economische dal te gaan.

Een bedrijf verkopen is diefstal

Onderstaand bericht is geplaatst op de website van Down to Earth.
Het betreft een interview met Jan Saal over de Sleipnir coöperatie.

Een bedrijf overnemen is geen sinecure. Je hebt meestal veel geld nodig om de vertrekkende eigenaar-directeur uit te kopen. Daarvoor geld lenen, is een schijnoplossing: het belast de nieuwe ondernemer met een schuld, waarover hij ook nog rente moet afdragen. Een bekend probleem bij boerenbedrijven, maar het speelt veel vaker.

De Sleipnircoöperatie wil hier verandering in brengen. Sleipnir is de oersterke achtbenige hengst uit de Noorse mythologie. “Het paard draagt de ruiter, zoals het vermogen de ondernemer draagt”, verklaart Jan Saal de naam. Behalve een bedrijfsmatige heeft hij ook een antroposofische achtergrond. “Je moet, net als de ruiter, een goeie verhouding tot het vermogen hebben. Je hebt vermogen nodig om een onderneming te draaien, maar het is een vergissing om te denken dat het vermogen van de ondernemer ís”, vindt Saal.

“Als de ondernemer het bedrijf aan de hoogste bieder verkoopt, is er in onze optiek sprake van diefstal: hij haalt vermogen weg uit het bedrijf en zijn opvolger moet dat gat dichten.” Meestal met een lening, waar rente over betaald moet worden. Dat legt een hypotheek op een bedrijf: niet de beste ondernemer, maar de hoogste bieder wordt eigenaar. “Wij vinden dat een bedrijf van het bedrijf is: van de toeleveranciers, van de werknemers, van de klanten. Dus als een van onze ondernemers wil stoppen, zoeken wij mee naar een goeie opvolger. Zo kunnen ook jonge ondernemers een bedrijf overnemen.”

De Sleipnircoöperatie heeft een liquiditeitsfonds, waar nu 2 ton in zit. “Dat stelt ons in staat om bij krapte aan liquiditeit onderling geld uit te lenen. Tot nu toe gaat dat goed, al beseffen we dat er een risico in zit. Vandaar dat onze ondernemers de morele plicht hebben problemen bijtijds te melden. Dan is er vaak nog van alles aan te doen.”

De coöperatie telt tien bedrijven. Wie wil, kan zich aansluiten, na een gesprek waarin wordt onderzocht of het nieuwe bedrijf past bij de coöperatie. Saal: “In principe zijn alle bedrijven welkom, mits ze milieu- en maatschappijvriendelijk werken. Antroposofisch hoeft een bedrijf niet te zijn. Wel moeten ze snappen wat wij willen.”

Vind de Sleipnircoöperatie hier.

Nuances basisinkomen

Inderdaad ijver ik voor een basisinkomen, maar vooral voor de discussie daar over. Dat komt omdat ik niet akkoord kan gaan met het feit dat vrij willekeurig mensen in de armoede terecht kunnen komen, omdat op een bepaald moment toevallig geen geschikt werk voor hen beschikbaar is. Gezien het feit dat onze maatschappij zo geordend is dat alle basisbehoeften alleen met geld vervult kunnen worden, vind ik dat mensen dan ook recht op een basisinkomen zouden moeten hebben.

Tot zover lijk ik het eens te zijn met de voorstanders van een basisinkomen. Ik vind echter dat we bij iedere mens moeten onderzoeken of er wel of niet een basisinkomen aanwezig is. Zo niet, dan moeten we onderzoeken hoe dat komt en wat er aan te doen kan zijn. Dat wil dus niet zeggen dat iedereen gewoon een bedrag uitgekeerd krijgt, zonder er verder naar om te kijken. Het zou kunnen zijn dat we iemand aan werk kunnen helpen of iemand anders helpen om de ruzie met zijn ouders op te lossen. Maar voor veel mensen zal inderdaad aan de orde zijn dat ze een uitkering nodig blijken hebben.

Je zou kunnen zeggen dat ze die nu ook al kunnen krijgen. Dan blijkt echter dat zo’n uitkering voorwaarden en voorschriften kent, die het bestaan van iemand met een uitkering ernstig aantasten in vrijheid en menswaardigheid. Men wordt gedwongen om zinloze dingen te doen en zinvolle dingen zijn vaak verboden. Dat geldt zeker voor mensen van 55+ die hun werk zijn kwijtgeraakt. Waarom niet voor die mensen eenzelfde soort regeling als de mensen die met AOW zijn? Die worden toch ook niet met allerlei regelingen en voorwaarden lastig gevallen. Vandaar mijn ondersteuning voor de petitie van Radar.

Ik ben dus geen voorstander van het ongenuanceerd aan iedereen een basisinkomen uitkeren. Naar mijn mening gaat het in het sociale juist om oordeelsvorming en acties afhankelijk van de situatie. Daarin vindt ik niet alleen tegenstanders bij de ambtenarij, die een wet willen kunnen toepassen zonder aanziens des persoons, maar ook bij de mensen die voor of tegenstander zijn van het basisinkomen. Want die lijken een ding gemeenschappelijk te denken n.l.: Wetgeving moet voor iedereen gelden, zonder aanziens des persoons. Dat vind ik dus onzin. Wetgeving wordt gemaakt voor groepen mensen met gemeenschappelijke vraagstukken. Niets hoeft ons te belemmeren om ons oordeelsvermogen in te zetten en maatwerk te leveren. Het enige wat ons daarvan afhoudt is gebrek aan inzicht en gebrek aan medemenselijkheid.

In de huidige discussies wordt meestal niet het sociale vraagstuk centraal gesteld, maar worden uitzonderingen gebruikt om het ongelijk van de ander aan te tonen bij een gekozen oplossing. Daarbij wordt het eigen gelijk meestal onderbouwd door het ongelijk van de ander. Wanneer je dieper op de zaak ingaat kom je op talloze andere zaken terecht, die echter een helder denken nodig hebben om te kunnen begrijpen, zoals bijvoorbeeld de sociale hoofdwet van Rudolf Steiner.

Het zal een gemeenschap van mensen beter vergaan, naarmate de prestaties van de een de behoeften van een ander vervullen, dat wil zeggen, naarmate iedere mens minder van zijn eigen prestaties opeist en meer aan anderen beschikbaar stelt.

Of ook de waardevormende beweging en de waardevormende spanning. Dit zijn basis begrippen die horen bij het fundamenteel denken over economie.
Wanneer je de moeite niet wilt nemen om dit soort dingen te doorgronden, is het naar mijn mening niet mogelijk om tot werkbare oplossingen te komen wat betreft sociaal economische vraagstukken.

Griekse schulden zijn op te lossen

De schuldencrisis van Griekenland is makkelijk op te lossen door de Europese bank.

In feite hoeven zij alleen maar met nieuw geld de schulden op te kopen en vervolgens kunnen ze die eenvoudig kwijtschelden. Hun balans blijft daarbij ongewijzigd. Zij zijn de enigen die dat kunnen, omdat het uitgeven van nieuw geld bij de Europese bank is ondergebracht.

Waarom gebeurt dat dan niet, kun je je afvragen. Ik denk dat daar drie belangrijke redenen aan ten grondslag liggen:

  1. Voor de meeste mensen is dit een oplossing die buiten hun bevattings-vermogen ligt. Het gaat om inzicht in geld-waarde en schulden op een niveau waartoe de meeste mensen geen toegang hebben. Toch moeten de bancaire mensen, zoals Mario Draghi, dit doorzien. Hij heeft al ervaring opgedaan met het opkopen van schulden en bewezen dat dit geen inflatie veroorzaakt.
  2. Angst voor precedent werking.
    Ik denk dat dit een reële angst is. Wanneer voor één land de schulden zouden kunnen worden kwijtgescholden, waarom dan niet alle schulden voor alle landen? Op dit moment is het al zo dat begrotingsdiscipline voor de meeste landen en ook voor veel mensen erg moeilijk is. Wanneer je makkelijk van je schulden zou kunnen afkomen, kan het hek van de dam gaan.
  3. Regelgeving die deze oplossing in de weg zit. Dat zal ongetwijfeld het geval zijn. Ik heb daar persoonlijk te weinig kennis van om daar een oordeel over te kunnen vellen. Het lijkt mij echter dat regels moeten kunnen worden aangepast, wanneer problemen op deze schaal moeten worden opgelost.

Blijft dus over de angst voor de precedent werking.

Deze angst moet afgewogen worden tegen de schuldenproblematiek, zoals die over de wereld heerst. Het lijkt mij dat we als mensheid in een nieuwe ontwikkelingsfase terecht gekomen zijn, zoals ook na de afschaffing van de gouddekking en bij de introductie van het internet het geval was. Het oplossen van schulden van mensen en van landen vraagt om een nieuw stelsel van rechten en wetgeving. Het is in feite belachelijk dat de banken daar nog geen begin mee hebben gemaakt. Het moet aan het egoïsme van de bankiers te wijten zijn, dat ze de maatschappelijke en algemeen menselijke problematiek van onopgeloste schulden nog niet tot hun thema hebben gemaakt. Het ouderwetse strafsysteem voldoet voor deze vraagstukken allang niet meer. Ook de kredietcrises van 2008 had een wake-up call kunnen zijn voor de aanpak van schulden. De overheden hadden in kunnen zien dat er iets moet gebeuren.

Er is sindsdien wel een maatschappelijke beweging ontstaan tegen de banken, maar die leggen de schuld meer bij het aangaan van leningen en zoeken geen oplossingen voor onoplosbare schulden. Ook het denken van “eigen schuld, dikke bult”, is volstrekt onvoldoende als tegenwicht tegen de schuldenproblematiek.

Je zou naar de rechter moeten kunnen stappen en aan kunnen tonen dat je met een schuld opgezadeld zit, zonder evenredige schuld daaraan en zonder mogelijkheden om die schuld af te kunnen lossen. Een rechter zou dan moeten kunnen bepalen dat de schuld geheel of gedeeltelijk wordt opgekocht door de Europese bank, met nieuw geld, en dat de schuld dan kwijtgescholden wordt. Dat zou een grote stap zijn in de vermenselijking van de maatschappij.

Hogere inkomens zouden geen hogere belasting moeten betalen

Hogere inkomens zouden geen hogere belasting moeten betalen!

Aan de ene kant ben ik het met deze stelling eens. Waarom zou je een hoger inkomen meer belasten? immers hoe hoger het inkomen hoe meer je van waarde bent geweest voor de maatschappij.

Aan de andere kant ben ik het er helemaal mee oneens. Dat komt doordat de meeste hoge inkomens niet uit arbeid worden verworven, maar doordat mensen zichzelf in een situatie  manouvreren waarin je rechten krijgt op een hoog inkomen. Het is dan de vraag of die rechten dan ook samenhangen met waardevorming voor anderen. Ten koste van wat hebben mensen dan een hoog inkomen verworven?

Het is zelfs maar de vraag in hoeverre iemand echt rechten kan verwerven op het geld dat naar hem toestroomt. Heeft bijvoorbeeld een kassiëre recht op het geld wat zij ontvangt? Natuurlijk niet zult u zeggen dat ontvangt zij namens de organisatie en dat geld moet worden herverdeeld onder al diegenen die de totale organisatie mogelijk maken.

In veel gevallen ontvangen mensen de tegenwaarde voor prestaties die zij echt niet alleen hebben geleverd. Het geld dat zij ontvangen moet ook dan natuurlijk weer worden herverdeeld over de maatschappij die hun prestaties mede mogelijk heeft gemaakt. Het lijkt mij dat deze werkelijkheid onvoldoende plek krijgt in de discussie over belasting op inkomen.

Nogmaals basisinkomen, reactie op Frank Kalshoven Volkskrant

Beste Frank,

Meestal kan ik een  aardig eind meekomen met de argumenten die je gebruikt om een bepaald standpunt in te nemen. In dit geval helaas niet.

Wanneer je het basisinkomen versimpeld tot gratis geld voor iedereen, raak ik je eigenlijk al een beetje kwijt.
Het gaat niet om gratis geld voor iedereen, maar om een basisinkomen voor iedereen.

Verder lezen Nogmaals basisinkomen, reactie op Frank Kalshoven Volkskrant

Armoede en geld

Armoede ontstaat mede doordat het geld niet goed begrepen wordt

Armoede lijkt een fenomeen te zijn van alle tijden. Toch is dat niet helemaal waar. In kleine gemeenschappen, waar het geld nauwelijks toegang heeft, worden alle mensen in een gemeenschap opgenomen en bestaat armoede eigenlijk niet. Ieder doet dan wat in zijn of haar vermogen ligt en alles wordt gezamenlijk gedeeld. In zulke gemeenschappen bestaat echter meestal wel een cultuur van macht en autoriteit. Daardoor kan afwezigheid van armoede  echter ook betekenen de aanwezigheid van slavernij, omdat sommige mensen tot bepaalde arbeid gedwongen worden. Dat is natuurlijk geen echte oplossing.

Verder lezen Armoede en geld