Op 21 januari 2010 zijn zo’n 200 mensen bijeengekomen in de universiteit van Tilburg (www.platformdse.nl), om zich met elkaar te buigen over wat de toekomst nodig heeft om de wereld sociaal en mileu-technisch beter leefbaar te maken. Het is een vervolg op de zogenaamde “Verklaring van Tilburg” (www.economischegroei.net/index.php?topic=logotest&style_id=0), die in 2007 in een soortgelijke bijeenkomst is aangenomen. Aanwezig waren veelal economen en mensen die denken dat de economie grote hervormingen nodig heeft. Verschillende aanwezigen treden al jaren naar voren met hervormingsplannen voor de economie of voor het heersende geldsysteem. Ook op deze dag werd opgemerkt dat al die ideeën er niet in geslaagd zijn om “mainstream” te worden in de afgelopen decennia. Waarom eigenlijk niet, wanneer de ideeën net zo goed zijn, als de aanhangers er van beweren?
Ook op deze dag blijkt dat je de economie niet kunt isoleren van de andere zaken die in de maatschappij spelen. Er werden verschillende gecompliceerde voorstellen gelanceerd, en steeds weer bleken anderen daarin te kunnen ontdekken waar géén rekening mee gehouden was.
De vraagstukken zijn dus zeker niet alleen via de economie op te lossen.
Hoe dan wel?
Volgens mij zijn de wereldproblemen een uitdrukking van de ontwikkelingsvragen die aan de moderne mens worden gesteld. De Antroposofie kan ons helpen om meer helderheid in dze complexe materie te krijgen.
Vanuit de antroposofie kun je in de wereld 5 levensgebieden beschrijven.
- Het geestesleven
Dit levensgebied is onzichtbaar. Daar komen wel inspiraties, doelstellingen en menselijk streven vandaan. - Het culturele leven
Dit is het levensgebied waar we als mensen denkenderwijze met elkaar omgaan. Bijvoorbeeld in scholen, congressen, cursussen, theater enz. - Het rechtsleven
Dit wordt gevormd door de politiek en het bankwezen, en verder overal waar mensen afspraken maken en de samenleving proberen te structureren. - Het economisch leven
In dit levensgebied gaan mensen doenderwijze met elkaar om. Vooral te vinden in fabrieken, maar ook in de handel en in de dienstverlening. - Het natuurlijk leven
Dat is de werkelijkheid waarin we leven. In deze werkelijkheid bevinden zich ook de natuur en het milieu.
In de dagelijkse werkelijkheid lopen deze 5 levensgebieden altijd door elkaar heen. Het is een opgave voor de moderne mens, om deze levensgebieden denkenderwijze van elkaar te kunnen onderscheiden. Wanneer we ons bij dit onderscheiden tot de middelste drie gebieden beperken, waar de mens de hoofdrol speelt, dan noemen we dat: “Sociale driegeleding”.
Rudolf Steiner heeft aan het begin van de vorige eeuw aangegeven dat we als mensheid niet verder zouden kunnen komen in onze ontwikkeling, wanneer we deze sociale driegeleding niet zouden omarmen. Gelukkig blijkt dat dat in de praktijk steeds meer wel gebeurt. Zo ook op deze dag over een “Fair & green deal.
In de brochure staat dat we moeten streven naar “een menswaardig bestaan voor iedereen, nu en later”. Even later staan vier dimensies beschreven waarlangs het toekomstperspectief kan worden geschetst.
1. Economisch
2. Sociaal en cultureel
3. Technologisch
4. Politiek
Het kost niet zo veel moeite om in deze onderscheiding vier van de vijf gebieden te herkennen, die hierboven zijn beschreven. Wanneer we het woord technologisch vervangen door de werkelijkheid en we het woordje sociaal weghalen bij : sociaal en cultureel.
Zo verging het me eigenlijk de hele dag. Steeds weer stelden mensen drie of vier belangrijke punten en steeds weer herkende ik daarin drie of vier van de vijf levensgebieden die hierboven beschreven zijn. Bijvoorbeeld:
1. Economische sturing (ideeën uit het culturele leven)
2. Financieel economisch bestel (regelgeving vanuit de politiek)
3. Werkgelegenheid en inkomen (economisch leven)
Of:
1. Idee om de nationale bank niet in privé handen te laten (culturele leven)
2. Geld ophalen voor duurzaam beleggen (bancaire deel van het rechtsleven)
3. Verduurzamen van de economie (economisch leven)
Of:
1. Gesprekken voeren en verhalen vertellen (cultureel leven)
2. De regels veranderen (rechtsleven)
3. Lokale economieën van onderaf opbouwen (economisch leven)
Of:
1. Macht in handen van mensen met nieuwe ideeën (cultureel leven)
2. We moeten het systeem herstructureren (rechtsleven)
3. We moeten onze economische activiteiten verminderen (economisch leven)
Of:
1. Culturele veranderingen (cultureel leven)
2. Politieke veranderingen (rechtsleven)
3. Economische veranderingen (economisch leven)
Er waren nog veel meer voorbeelden, maar die heb ik niet opgeschreven.
Mijn conclusie is dan ook dat de sociale driegeleding meer leeft dan ooit. Alleen bestaat er niet veel bewustzijn over het feit dat dit zo is. Door gebrek aan dat bewustzijn worden soms dingen door elkaar gehaald of woorden gebruikt die net helder zijn. Ook is het daardoor moeilijk om de bijbehorende wetmatigheden bij elk levensgebied goed te onderzoeken en te karakteriseren. Wanneer we echter vanuit de antroposofie ingaan op de begrippen die al gebruikt worden, zal de vreemdheid van de driegeleding niet worden ervaren en kunnen we veel sneller een maatschappelijk bewustzijn voor deze werkelijkheid bereiken.
Dan wordt het ook mogelijk om meer aandacht te vragen voor het vijfde levensgebied, het geestesleven. Dit vijfde levensgebied komt vrijwel nooit naar voren. De erkenning van de andere vier maakt het veel eenvoudiger om het geestesleven te erkennen. Je kunt daar gewoonweg niet omheen wanneer je de realiteit probeert te begrijpen.
Jan J.C. Saal
Januari 2010